Veilig alleen werken

In veel ambachtelijke bedrijven, laboratoria of productiebedrijven komt het dagelijks voor dat werknemers alleen werken. Vooral op bouwterreinen of op externe locaties worden montage- en onderhoudswerkzaamheden vaak door een enkele werknemer verricht. In principe is dat geen probleem, zolang het risico op ongelukken of verwondingen er niet door toeneemt.

Er gelden in Nederland geen bijzondere Arbovoorschriften voor alleen werken. Werkgevers zijn verantwoordelijk voor de veiligheid van werknemers, of ze nu alleen werken of niet. Voor eenpersoonsposten is het wel vaak nodig om extra maatregelen te treffen om de veiligheid van werknemers te kunnen garanderen. In dit artikel adviseren we u hoe u het alleen werken zo veilig mogelijk kunt maken voor uzelf en uw werknemers.

Wat betekent het om alleen te werken?

Als alleen werken geldt elke werkzaamheid die buiten de roep- en zichtafstand van andere mensen wordt uitgevoerd. Het is geen vereiste dat u de enige persoon op een bouwterrein of in het bedrijfsgebouw bent: zodra u een ongeval op het werk zou kunnen krijgen zonder dat iemand anders dit merkt, wordt uw werkzaamheid beschouwd als alleen werken. Vrij veel dagelijkse werksituaties gelden dus als zodanig. Typische voorbeelden zijn:

• Montage- of reparatiewerkzaamheden op locatie
• Kleine klusjes van aannemers (bijv. in particuliere huishoudens)
• Schoonmaken van gebouwen na sluitingstijd
• Werken in geautomatiseerde bedrijfsomgevingen
• Werken in kleine of eenmanszaken
• Magazijnwerk of afvalverwijdering in de kleinhandel
• Beveiligings- en bewakingswerk
• Werk in de land- en bosbouw

Gaat het om niet-gevaarlijke activiteiten, dan hoeft de werkgever alleen zijn algemene, elementaire Arboverplichtingen na te komen. De situatie is echter anders wanneer zogenaamd gevaarlijk werk alleen wordt verricht. Dit omvat alle activiteiten die een verhoogd veiligheidsrisico inhouden, zoals werken op hoogte, alleen werken in het laboratorium (met gevaarlijke stoffen) of met elektrische apparatuur. Dit geldt niet uitsluitend voor alleen werken, maar ook voor gevaarlijk werk waarbij meerdere werknemers aan de slag zijn.

Om te zorgen voor voldoende bescherming tegen ongevallen, overeenkomstig de Arbowetgeving, moet de werkgever een risico-evaluatie en -inventarisatie (RE&I) van de werkzaamheden uitvoeren. Op basis van deze evaluatie moeten speciale beschermingsmaatregelen worden genomen. Dit kunnen preventieve maatregelen zijn die voorkomen dat er ongevallen gebeuren, of maatregelen die zorgen voor snelle hulp als er toch een noodsituatie ontstaat.

Welke maatregelen zorgen voor veiligheid bij alleen werken?

Alle werkzaamheden waarbij sprake is van verhoogd risico, moeten zoveel mogelijk onder deskundig toezicht worden uitgevoerd. Als het niet kan worden vermeden dat gevaarlijk werk door een enkele persoon wordt uitgevoerd, moet de werkgever zorgen voor de juiste veiligheidsmaatregelen: arbeidsongevallen dienen zo snel mogelijk te worden opgemerkt, zodat bedrijfshulpverleners tijdig ter plaatse kunnen zijn.

Zorg dat er een mobiele telefoon, portofoon of elektronisch meldsysteem beschikbaar is! Dit geldt met name ook voor pauzes, dienstwisselingen of vakantie- en verzuimtijden van collega’s.

• De werknemer die alleen werkt, moet zich met regelmatige tussenpozen bij een andere persoon melden.
• Het kan nuttig zijn wanneer een andere werknemer af en toe even komt kijken.
• Indien mogelijk, is een noodalarm een nuttig hulpmiddel. Deze moet eenvoudig te bedienen en gemakkelijk te bereiken zijn.

Gevaarlijke situaties zo goed mogelijk vermijden

Niet alleen ongevallen vormen een risico voor werknemers die alleen werken. Psychologische stress kan ook een risicofactor zijn, bijvoorbeeld als iemand onder druk staat, omdat hij of zij gevaarlijke situaties het hoofd moet bieden zonder de steun van collega’s. Afhankelijk van de activiteit en de werksituatie moet u er op letten dat medewerkers in zulke situaties stevig in hun schoenen staan.

In sommige gevallen kunnen alleen werkende werknemers worden geconfronteerd met agressie van anderen – vooral wanneer de werknemer waardevolle voorwerpen hanteert (bijv. transport van waarde), of wanneer er risicovolle groepen mensen bij betrokken zijn (bijv. mensen onder invloed van drugs of alcohol, denk aan de horeca, maar ook aan zorginstellingen). Met het oog op preventie kan het raadzaam zijn om uw alleen werkende werknemers te laten deelnemen aan een de-escalatietraining of een speciale veiligheidsopleiding.

Hoewel de Arbowet geen speciale bepalingen kent voor alleen werken, is de werkgever wettelijk verplicht om te zorgen voor de veiligheid van de werknemers. Daarom kunnen sommige werkzaamheden niet alleen worden uitgevoerd, zoals het werken in silo’s, of werkzaamheden met springstof. Ook mogen jongeren onder 18 jaar nooit alleen werken.

Risicobeoordeling volgens de Arbowet

In artikel 5 van de Arbeidsomstandighedenwet is vastgelegd dat iedere werkgever een risico-evaluatie en -inventarisatie (RE&I) moet uitvoeren. Hierin wordt uiteengezet welke risico’s er bestaan in uw bedrijf voor welke beroepsgroepen, en welke maatregelen u neemt om hier iets tegen te doen. Tenslotte mogen uw medewerkers niet in gevaar worden gebracht bij het uitoefenen van hun werk. Hierbij worden de volgende aspecten betrokken en op risico’s onderzocht:

• De inrichting van de werkplek
• De werkzaamheden die wordt verricht
• Het gebruik van (elektrische) machines, gereedschappen of apparatuur
• Bepaalde fabricage- of werkprocédés
• Bepaalde werkmaterialen of stoffen
• Chemische, biologische of fysische factoren
• De instructie of kwalificatie van werknemers

Indien de resultaten van de RE&I op een verhoogd risiconiveau wijzen, moet de werkgever beschermende maatregelen treffen om het risico binnen aanvaardbare grenzen te houden. De maatregelen kunnen gaan van het verplicht dragen van persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM) tot de installatie van een persoonlijk alarmeringssysteem.

Checklist – veiligheid bij alleen werken

Of u nu een werknemer alleen naar een bouwplaats stuurt of zelf op een ladder werkt in een afgelegen deel van het bedrijf: als alleen werken verbonden is met risico’s, is een goede voorbereiding letterlijk van levensbelang. Om u te helpen bij uw planning, hebben wij een checklist opgesteld met de belangrijkste punten:

Veelgestelde vragen over alleen werken in bedrijfscontext

Bron afbeelding:
© gettyimages.de – Marcelo Silva, DSCimage