Inhoud
Veel elektronische apparaten en elektrische voertuigen die u dagelijks gebruikt, zijn voorzien van een lithium accu of -batterij. Bij het vervoer van deze energiedragers is het belangrijk dat u voorzichtig te werk gaat, omdat er een verhoogd brandgevaar bestaat. Dat is ook de reden waarom lithiumbatterijen en accu’s als gevaarlijke goederen worden beschouwd; u moet bepaalde voorschriften in acht nemen om ze veilig te kunnen vervoeren. In dit artikel kunt u lezen waar u op moet letten en welke regelgeving er voor het vervoer van lithiumbatterijen en accu’s geldt.
Lithium accu’s en -batterijen vallen onder de gevaarlijke stoffen
Het lithium dat in de accu’s en batterijen zit, is uiterst reactief. Vooral tijdens het vervoer kan dat tot risico’s leiden. Zo is het bijvoorbeeld mogelijk dat de energiedragers door mechanische invloeden vervormd raken. Daarnaast kunnen thermische invloeden een lithium accu of -batterij zo sterk beschadigen, dat het functioneren, opslaan en vervoer een gevaar voor mens en dier vormen.
U moet lithiumbatterijen normaal gesproken als gevaarlijke stoffen vervoeren. U dient onder meer rekening te houden met de onderstaande regelgeving:
- Voor het vervoer gelden de voorschriften van de ‘Europese overeenkomst voor het internationale vervoer van gevaarlijke goederen over de weg (ADR)‘, die voorschrijft dat u zorgvuldig moet omgaan met het verzamelen en het vervoeren van gevaarlijke goederen.
- Daarnaast is er ook de Batterijenverordening van de Europese Unie, die de gehele levenscyclus van lithiumbatterijen en accu’s reguleert.
Op basis van de veiligheidsrisico’s bij het transport vallen lithium-ion-accu’s onder de gevarenklasse 9A. Deze indeling in negen gevarenklassen is gebaseerd op de ‘UN Recommendations on the Transport of Dangerous Goods‘. Daarom hebben verschillende soorten lithiumbatterijen en accu’s ook verschillende UN-nummers. Zo zijn er eigen nummers voor lithium-metaal-batterijen en ook voor lithiumbatterijen in die geïntegreerd zijn in apparaten of in transportvoertuigen.
Thermal runaway
De zogenaamde thermal runaway is een niet te stoppen kettingreactie; een lithiumbrand die bijna niet te blussen is. Binnen milliseconden stijgt de temperatuur in de accu en komt de opgeslagen energie vrij. Daarbij ontstaan ook zeer giftige gassen.
Draag daarom speciale beschermende kleding voor chemische stoffen wanneer u met deze batterijen of accu’s omgaat. Tijdens een thermal runaway kunnen zelfs onderdelen uit de accu geslingerd worden. De brand kan verschillende oorzaken hebben:
- Mechanische schade, zoals scheuren of deuken na vallen of schokken, waardoor een interne kortsluiting kan ontstaan.
- Elektrische overbelasting, veroorzaakt door overbelasting of slijtage, bijvoorbeeld na het veelvuldig opladen van een lithium-ion-accu of als de accu zeer veel laadcycli heeft doorlopen.
- Thermische overbelasting, die ontstaat door temperatuurstijgingen of door te lage temperaturen. Wij raden daarom aan een lithium-ion-accu op te slaan bij temperaturen tussen 6 en 15 °C.
Om de veiligheid bij het hanteren van lithiumbatterijen en -accu’s te garanderen, dient u in uw bedrijf bepaalde maatregelen voor brandpreventie te treffen. Aangezien de technologie van lithiumbatterijen voortdurend verder wordt ontwikkeld, en er qua afmetingen en werking van de lithium-ion-accu’s in uw bedrijf veel verschillen kunnen zijn, kunnen de vereiste maatregelen variëren. In het kader van de in ieder bedrijf verplichte risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E) kunt u bepalen welke maatregelen u moet treffen.
Als er ondanks alle voorzorgsmaatregelen brand ontstaat in een lithiumbatterij, wordt gewoonlijk water gebruikt als blusmiddel. Daarmee wordt de batterij afgekoeld en worden accupacks beschermd tegen meer thermal runaways.
Vervoer van lithiumbatterijen: de regelgeving inzake markering
Volgens de ADR moet bij het vervoer van lithiumbatterijen en accu’s voor de juiste markering worden gezorgd. Afhankelijk van de grootte van de verpakkingen zijn hiervoor verschillende afmetingen voorgeschreven. Bij grotere verpakkingen moet de markering 100 x 100 mm groot zijn, bij kleinere verzendeenheden is 100 x 70 mm voldoende.
Lithiumbatterijen verpakken voor het vervoer
Net als voor de opslag van lithium-ion-accu’s en -batterijen, zijn er voor het vervoer bijzonder stabiele veiligheidscontainers verkrijgbaar, zoals speciale transportkisten. Defecte batterijen moeten voldoen de eisen van verpakkingsgroep I voor zeer gevaarlijke stoffen. Behalve de binnenverpakking moeten ze van buiten zijn ingepakt in een niet-ontvlambaar isolatiemateriaal.
Zo kunt u beschadigde lithium-ion-accu’s herkennen
Defecte lithium-ion-accu’s zijn bijzonder brandgevaarlijk – vooral accu’s met een gewicht van meer dan 500 gram. De volgende kenmerken wijzen erop dat een batterij beschadigd is:
- Duidelijk vervormde behuizing
- Aangetaste metalen onderdelen
- Smeltplekken op de kunststof behuizing
- Lekkage van vloeistof
- De accu wordt warm terwijl deze is uitgeschakeld.
Eisen waar u voor het transport aan moet voldoen
Met welke voorschriften voor gevaarlijke goederen moet u rekening houden tijdens het vervoer? Dit wordt vooral bepaald aan de hand van de energiedichtheid van lithium-ion-batterijen.
Als u lithiumbatterijen en accu’s wilt vervoeren, moet u allereerst een test laten doen die verzekert dat het vervoer van een accu, batterij of een volledig accupack verantwoord is. Dit is de zogenaamde UN-test 38.3, te vinden in de UN Manual of Tests and Criteria. Deze test garandeert de veiligheid van li-ion-accu’s en -batterijen bij vervoer over land, over zee en door de lucht. Gedurende de test worden de omstandigheden gesimuleerd die tijdens het vervoer van lithiumbatterijen optreden. Bij het transport moet u vervolgens in staat zijn het testrapport te tonen, en wel gedurende de hele leveringsketen.
Wie niet voldoet aan de verplichting om UN-test 38.3 uit te voeren, riskeert een boete. Bovendien kan de verzekeringsmaatschappij in het geval van een brand waarbij lithiumbatterijen betrokken zijn, weigeren de schade te vergoeden.
Als de gevaarlijke goederen prototypes of beschadigde lithiumbatterijen zijn, moeten weer andere verpakkingsvoorschriften in acht worden genomen.
Checklist – deze informatie moet in het testrapport staan
Hieronder vindt u alle relevante informatie die in het testrapport van UN Test 38.3 moet staan:
- De naam en contactinformatie van de fabrikant van de cel, de batterij of het product.
- De naam van het testlaboratorium met alle contactinformatie
- Een uniek identificatienummer van het testrapport
- De datum van het opgestelde testrapport
- Een gedetailleerde beschrijving van de cel of batterij
- De lijst van uitgevoerde tests en resultaten
- Een verwijzing naar testvereisten voor samengestelde batterijen
- Handtekening met de naam en de titel van de ondergetekende ter bevestiging van de geldigheid van de verstrekte informatie.
De regelgeving voor het vervoer van lithiumbatterijen
Om de veiligheid van alle betrokken partijen te waarborgen, gelden er voor commerciële zendingen van lithiumbatterijen en accu’s uitgebreide vervoersvoorschriften. Als beschadigde lithiumbatterijen moeten worden verzonden, moet aan extra voorschriften voor gevaarlijke goederen worden voldaan. Deze voorschriften vindt u in de ADR, die in Nederland is opgenomen in de Wet vervoer gevaarlijke stoffen (WVG) en de Regeling vervoer over land van gevaarlijke stoffen (VLG). In de laatstgenoemde wet staan ook een aantal regels die specifiek voor Nederland gelden, zoals bepalingen over de toegestane routes.
Lithium-ion-accu’s met een energie van meer dan 100 Wh worden in de internationale vervoerswetgeving behandeld als gevaarlijke goederen van klasse 9. De volgende voorschriften zijn van toepassing op de verschillende vervoerswegen:
- Weg/trein: ADR, VLG, RID
- Zeevracht: IMDG-code
- Luchtvracht: IATA DGR
Zorg ervoor dat u altijd de laatste versie van het betreffende voorschrift raadpleegt. De technologie achter lithium-ion-batterijen en -accu’s wordt voortdurend doorontwikkeld, en dus worden ook de vervoersvoorschriften steeds aangepast.
Afhankelijk van het type batterijen en de manier waarop deze in een toestel zijn geïntegreerd, gelden de volgende voorschriften:
- UN 3480 Lithium-ion-batterijen
- UN 3481 Lithium-ion-batterijen, in de apparatuur geïntegreerd of samen met de apparatuur verpakt
Als er twijfel bestaat over welke regelgeving van toepassing is op het vervoer van lithiumbatterijen, kan de fabrikant of een specialist in gevaarlijke goederen uitsluitsel geven.
Veelgestelde vragen over de regelgeving bij vervoer van lithiumbatterijen
Het lithium dat in de batterijen zit, is uiterst reactief. Om het brandgevaar zo klein mogelijk te houden, worden lithium-ion-batterijen als gevaarlijke goederen beschouwd, en dienen ze te worden vervoerd met inachtneming van speciale veiligheidsvoorschriften.
De volgende voorschriften zijn van toepassing op het vervoer en de verzending van lithiumbatterijen, afhankelijk van het vervoermiddel:
• Weg/trein: ADR, VLG, RID
• Zeevracht: IMDG-code
• Luchtvracht: IATA DGR
Men zegt dat een lithium-ion-batterij kritisch defect is, als onder normale vervoersomstandigheden een thermal runaway te verwachten is. Met andere woorden: als er een grote kans is dat gewone trillingen op hobbelige wegen of een noodstop een batterijbrand zullen veroorzaken.
Onjuiste opslag, hoge temperaturen en mechanische beschadigingen verhogen het brandgevaar bij lithiumbatterijen en -accu’s, want die kunnen leiden tot een interne kortsluiting.
Let op: de hier genoemde voorschriften zijn slechts een keuze uit de belangrijkste wettelijke richtlijnen. Voor gedetailleerde informatie verwijzen we u naar de hier weergegeven voorschriften en wetten. Bij de concrete omzetting in uw bedrijf dient u zich bij twijfel tot een deskundige te richten.
Bron afbeelding:
© gettyimages.de – tzahiV
