Kurk als isolatie: eigenschappen en mogelijkheden

Des te urgenter het thema klimaatverandering wordt, des te belangrijker de onderwerpen milieubescherming en duurzaamheid in de bouw worden. Door gebruik van ecologische grondstoffen zoals kurk worden gebouwen niet alleen milieuvriendelijker gebouwd, ze zijn ook duurzamer qua gebruik. In het verleden werd kurk voornamelijk als geluidsdemping gebruikt, tegenwoordig wordt dit materiaal steeds vaker als isolatiemateriaal toegepast. Hoe duurzaam dat daadwerkelijk is en welke voor- en nadelen kurk als isolatie heeft, leest u in dit artikel.

Wat is kurk en voor welke vormen van isolatie is dit materiaal geschikt?

Kurk is de schors van de kurkeik, die met een bijl van de boom wordt verwijderd. Andere bomen hebben een vergelijkbare beschermlaag, maar het grote verschil is dat die van de kurkeik meerdere centimeters dik wordt. Daardoor is er meer dan genoeg grondstof om er een product van te maken. Kurk komt vooral voor in het westelijke gedeelte van het Middellandse Zeegebied, meer dan de helft van de wereldproductie komt uit Portugal.

De buitenste laag van de schors kan zonder speciale voorbehandeling in het productieproces worden gebruikt, omdat dit materiaal veel hars bevat.Daarom hoeft er geen extra lijmmiddel te worden toegevoegd. De kurkschors wordt gemalen en vervolgens blootgesteld aan hete waterdamp. De deeltjes zwellen hierdoor op en worden in de gewenste vorm gebracht. Dit is het type kurk dat veelal voor warmte-isolatie wordt gebruikt. 

Bij de tweede laag van de schors wordt de hoeveelheid hars in het materiaal minder. Daarom wordt de kurkschors machinaal tot granulaat vermalen en – indien noodzakelijk – met een kunsthars van polyurethaan of fenolhars gemengd tot het in de gewenste vorm kan worden geperst. Van dit geperste kurk worden bekende producten zoals wijnkurken, vloeren en prikborden gemaakt, maar ook isolatiemateriaal.

Kurk kan als warmte- of geluidsisolatie op verschillende locaties in huis worden gebruikt:

• Kurkgranulaat voor de isolatie van holle ruimtes (bijv. in dubbele muren, plafonds of voor isolatie van de dakstoel)
• Kurkplaten voor buitenisolatie van het dak of de gevel
• Lijmstoffen met kurk en leem voor een damp-open binnenmuurisolatie (bijv. bij het renoveren van een monumentaal of ander oud pand)

Welke eigenschappen maken kurk tot een goed isolatiemateriaal?

Aan de boom verhindert kurkbast dat de watervoorraad van de boom verdampt, maar de schors voorkomt ook dat er te veel vochtigheid van buitenaf kan binnendringen. Bovendien wordt de boom beschermd tegen insecten en andere schadelijke organismen. Deze eigenschappen in combinatie met de vele holle ruimtes in een huis zorgen ervoor dat kurk uitermate geschikt is als isolatiemateriaal voor een woning.

• Hittebescherming: kurk is geschikt als zomerse hittebescherming, want de opslagcapaciteit van warmte is hoog genoeg om een ruimte ook op hete zomerdagen aangenaam koel te houden.
• Isolerende werking: kurk heeft een warmtegeleidingscoëfficiënt van 0,04 tot 0,05 watt per vierkante meter en bevindt zich in vergelijking tot andere isolatiematerialen in het lagere middenveld. Om de bescherming tegen de winterkou te verhogen kan kurk in combinatie met andere isolatiematerialen worden gebruikt.
• Brandveiligheid: afhankelijk van de bewerking valt kurk in bouwmateriaalklasse B1 (brandvertragend) of B2 (normaal ontvlambaar) en heeft daarmee goede brandwerende eigenschappen.
• Geluidsisolatie: onder de duurzame isolatiematerialen is kurk de onbetwiste nummer 1 qua geluidsisolatie. In holle ruimtes houdt het materiaal de overdracht van geluid tegen, zodat kurk vaak als gevelisolatie wordt gebruikt in omgevingen met veel verkeer of als geluidsisolatie voor vloeren in meergezinswoningen.
• Vochtregulatie: van nature is kurk damp-open, waardoor het materiaal vochtigheid kan opnemen en afgeven. Dankzij deze optimale vochtigheidsregulering mag kurk ook als isolatiemateriaal voor monumentale panden worden gebruikt.
• Resistentie: kurk is van nature bestand tegen insecten, ongedierte en schimmelvorming.

Het marktaandeel van kurk als warmte-isolatie is nog altijd gering, maar de overwegend positieve eigenschappen en de toenemende vraag naar ecologische isolatie kunnen in de toekomst voor een kentering zorgen.  

Wat zijn de kosten voor isolatie met kurk?

In vergelijking tot andere grondstoffen die worden gebruikt om duurzaam te bouwen zijn de kosten voor kurk aan de hoge kant. Over het algemeen moet u rekening houden met materiaalkosten van ca. 30 euro per vierkante meter. De exacte prijs hangt af van de dikte en kwaliteit van de platen – de marktprijzen lopen sterk uiteen van 7 tot 60 euro per vierkante meter. Daar komen de kosten van het plaatsen nog bovenop.

Als u kurk voor de isolatie van uw gevel gebruikt, dan hebt u minimaal een 18 centimeter dikke isolatielaag nodig, wat natuurlijk een behoorlijk invloed heeft op de prijs. Daarom wordt vaak voor gevelisolatie gekozen waar kurk in zit. Zo neemt de energie-efficiëntie toe en dalen de kosten.

Hoe duurzaam is het om kurk als isolatie te gebruiken?

Kurk is een hernieuwbaar materiaal dat over het algemeen zonder de toevoeging van synthetische stoffen kan worden verwerkt. Vanuit dit oogpunt is kurk zonder twijfel duurzaam, want zowel de productie als de afvalverwerking zijn niet slecht voor het milieu. Maar net als bij een bouwmateriaal als hout rijst de vraag onder welke omstandigheden de kurkwinning plaatsvindt.

Een kurkeik mag alle negen tot tien jaar worden geschild. Als dit vaker gebeurt, dan heeft dit een negatief effect op de boom en dus ook op het ecosysteem van het omliggende bos. Kijk daarom of de kurk die u wilt gebruiken uit ecologische bosbouw komt. Zelfs als dit het geval is, is er altijd nog de lange transportroute naar Nederland die door de CO₂-emissie en het brandstofverbruik een negatief effect op het milieu heeft.  

In een oogopslag: de voor- en nadelen van kurkisolatie

Veelgestelde vragen over kurk als isolatiemateriaal

Bron afbeelding:
© gettyimages.de – Andreygonchar, Johncopland